Zuyderland opent gesprek over een goede dood
Al vanaf onze geboorte leren we hoe we het beste kunnen leven. Maar hoe we zo prettig mogelijk dood kunnen gaan? Hmm…daar hebben we het liever niet over. In de Westelijke Mijnstreek werken nu diverse zorginstanties samen om dit taboe te doorbreken en de laatste levensfase zo aangenaam mogelijk te maken.
‘Bij een goed leven hoort een goede dood,’ vindt geriater (arts Ouderengeneeskunde) Chantal de Weerd van Zuyderland Medisch Centrum Sittard-Geleen. ‘Hoe die eruit ziet, verschilt per persoon. Ieder mens heeft andere wensen aan het einde van zijn leven. De een wil graag naar zee of de Nachtwacht van Rembrandt nog een keer zien. Een ander wil zo min mogelijk pijn hebben. Daar kom je alleen achter door er met elkaar over te praten.’ Maar praten over verwachtingen en verlangens in de laatste levensfase is niet altijd even gemakkelijk voor patiënten bij wie een behandeling niet meer helpt en voor hun naasten. Zelfs professionele zorgverleners vinden het vaak lastig om een dergelijk gesprek aan te gaan.
Laatste wensen worden daardoor niet altijd of te laat uitgesproken. Zo wil tachtig procent van de mensen het liefst thuis overlijden, maar slechts bij veertig procent lukt dit ook. Daarnaast worden bijvoorbeeld regelmatig patiënten die in de laatste levensfase zijn in het ziekenhuis gereanimeerd, terwijl ze achteraf vaak aangeven dit niet meer te hebben gewild. Dat kan en moet anders, vinden de hulpverleners in Zuyderland Medisch Centrum. Dankzij financiële steun van zorgverzekeraar CZ, ZonMw* en Versterking Eerstelijn Zuid-Nederland (VEZN)* startte het ziekenhuis in Sittard-Geleen samen met andere zorginstanties het project ‘Gewenste zorg in de laatste levensfase’. Belangrijkste streven is dat huisartsen, medisch specialisten, apothekers en patiëntenorganisaties in de Westelijke Mijnstreek nauw samenwerken om de best mogelijke palliatieve zorg te bieden. Die samenwerking is uniek in Nederland.
Palliatieve zorg
Maar wat betekent dat eigenlijk: palliatieve zorg? ‘Dat de focus niet meer op genezen ligt, maar op het bieden van comfort, pijnbestrijding en een zo aangenaam mogelijk afscheid,’ vertelt Chantal de Weerd. ‘Dat wil niet zeggen dat we mensen naar huis sturen met de boodschap: ‘Het spijt ons, we kunnen niets meer voor u doen’. Integendeel: we kunnen heel veel voor mensen betekenen door het leven draaglijk te houden. Zorgen voor een goede nachtrust en bijvoorbeeld angst- en depressieklachten behandelen. Of voorkomen dat mensen zinloos worden doorbehandeld voor hun ziekte en onnodig medicijnen blijven slikken. Terwijl het zinvoller is om aandacht te besteden aan comfort en welzijn.’
‘In de laatste levensfase kunnen we nog zoveel voor mensen doen’
Goede zorg begint, volgens Chantal de Weerd, met tijdig het gesprek aangaan als een ziekte niet meer te genezen is. ‘Ons streven is om palliatieve zorg in te zetten als de levensverwachting nog ongeveer een jaar is. Want dan hebben mensen de tijd om nog een hoop zaken te regelen en te doen, zoals het maken van een laatste reis. Nieuw is dat de huisarts en behandelend specialist dit moment samen ‘markeren’. In overleg met de patiënt wordt vervolgens een individueel zorgplan opgesteld. Iedereen, van apotheker tot huisarts, houdt zich aan dit zorgplan.’ Ook de artsen van Zuyderland Medisch Centrum in Heerlen en in Sittard-Geleen werken binnen één palliatief team nauw samen. De bedoeling is om met de ervaringen van het project ‘Gewenste Zorg in de laatste levensfase’ later nieuwe initiatieven te starten.
‘Ja, er zullen in de laatste fase moeilijke vragen aan de orde komen,’ erkent Chantal de Weerd. ‘Over wáár iemand wil sterven. Of er wel of geen euthanasiewens is. We laten mensen een top drie maken van wat ze absoluut willen regelen voor hun dood. Soms is dat een goed nieuw thuis voor hun huisdieren. Of het vastleggen van orgaandonatie. Mensen zijn vaak heel blij en opgelucht als een ander dit voor ze regelt.’
Doordat alle behandelaars nu samenwerken vanuit één zorgplan, kan er in elk geval geen onduidelijkheid meer bestaan over de laatste wensen van een patiënt. Zelfs niet als er noodsituaties ontstaan. Chantal de Weerd: ‘In het verleden kwam het wel eens voor dat mensen die thuis wilden sterven toch nog door een ambulance naar het ziekenhuis werden gebracht. Kijk, dat zijn misverstanden die we nu echt willen voorkomen.’
Luisteren naar de palliatieve patiënt is heel belangrijk
Luisteren naar de palliatieve patiënt is heel belangrijk. Zijn laatste wensen respecteren is dat zeker. Dan kan het nog een laatste keer zien van sneeuw zijn, bijvoorbeeld in Snowworld. De vrijwilligers van de Wensulance geven graag gehoor aan zo’n verzoek. foto: Wensulance
ZonMw*
ZonMW* is een organisatie die gezondheidsonderzoek financiert én het gebruik van de ontwikkelde kennis stimuleert, om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren. Versterking Eerstelijn Zuid-Nederland (VEZN)* is onderdeel van de zorgverzekeraars CZ en Coöperatie VGZ en zet zich door middel van projectfinanciering in voor de versterking van de eerstelijnsgezondheidszorg in de regio Zuid-Nederland.