Veelbelovende immunotherapie voor longkanker nu ook in Zuyderland

Immunotherapie in de oncologie. De nieuwe methode werd in 2013 al wereldwijd gepresenteerd als grote belofte. De medische wereld was in rep en roer en toonaangevend wetenschappelijk tijdschrift Science noemde het zelfs de ‘breakthrough of the year’. ‘Veelbelovend is de nieuwe behandelmethode zeer zeker,’ zegt dr. Bootsma. ‘Sinds 2012 worden er patiënten in ons ziekenhuis mee behandeld. En sinds april van dit jaar wordt deze behandeling ook vergoed.’ Wel waarschuwt hij er direct voor om geen valse hoop te scheppen. ‘Het zal echt nog niet voor iedereen werken en het moet ook niet gezien worden als ‘laatste redmiddel’ voor ernstig zieke patiënten. Maar in de gevallen waarin het wél werkt, kan dit een wondermiddel zijn.’

Hoe werkt het?
Simpel gezegd komt immunotherapie neer op het weer actief maken van je eigen afweersysteem, dat vervolgens zelf kankercellen te lijf kan gaan en vernietigt. Immunotherapie richt zich dus niet op de tumor zelf, zoals bijvoorbeeld chemotherapie of bestraling, maar op het activeren van je eigen afweer. Normaal gesproken wordt het immuunsysteem geactiveerd als het lichaam bedreigd wordt door bijvoorbeeld bacteriën. Als de bacteriën vernietigd zijn door het immuunsysteem wordt het immuunsysteem weer in rusttoestand gebracht door remmende processen. Door dezelfde soort processen kunnen echter ook kankercellen je eigen afweer uitzetten. Geneesmiddel Nivolumab, dat iedere twee weken via een infuus toegediend kan worden in ons Oncologisch centrum, is een eiwit dat dit remmende proces blokkeert. Het gevolg is dat de rem op het immuunsysteem niet meer werkt, het immuunsysteem weer actief wordt en de afweercellen vervolgens ook de kankercellen kunnen vernietigen.

Van dodelijk naar chronisch
Longartsen Frank Custers, Michiel Gronenschild en Gerben Bootsma zijn in Zuyderland Medisch Centrum Heerlen betrokken bij deze baanbrekende ontwikkelingen binnen de longkankerzorg. Longkanker is nog steeds een zeer dodelijke ziekte, ervaren zij dagelijks. ‘Slechts 15% van de patiënten die er momenteel aan lijdt, overleeft de eerste vijf jaar. Dat percentage moet omhoog.’ Juist bij longkanker lijkt immunotherapie erg effectief. Bootsma: ‘Het idee dat we van longkanker in de toekomst misschien een chronische ziekte kunnen maken in plaats van een dodelijke, is geweldig.’

Succesvol
Zover is het natuurlijk nog lang niet. Slechts 20% van de geselecteerde patiënten (die allemaal een voorbehandeling met chemotherapie hebben gehad) reageert goed op immunotherapie. Bij een gunstige reactie lijkt hun lichaam ‘geleerd te hebben om de kankercellen uit te schakelen.’ ‘Helaas is het nog onduidelijk waarom een geactiveerd immuunsysteem bij de ene patiënt de kankercellen wel herkent en bij de andere patiënt niet,’ zegt Bootsma. ‘Ook is er nog onderzoek nodig om te bepalen op welk moment van de behandeling immunotherapie het beste kan worden ingezet. En het zijn peperdure middelen. Voor ons als artsen nog werk genoeg om te zorgen dat onze patiënten maximaal kunnen profiteren van de nieuwe ontwikkelingen.’

Voorop lopen
Het ziekenhuis in Heerlen is landelijk gezien een grote speler binnen de longchirurgie en -oncologie. Het feit dat Zuyderland Medisch Centrum Heerlen als één van de twaalf ziekenhuizen aangewezen is om patiënten met Nivolumab te behandelen, is dan ook bepaald geen toeval. De aanwezige kennis en expertise over longkanker, in combinatie met de reeds opgedane ervaringen in Zuyderland met immunotherapie bij andere kankersoorten zoals het melanoom, hebben hieraan bijgedragen. Binnenkort wordt de immunotherapiebehandeling nog uitgebreid naar nierkanker en waarschijnlijk volgen later nog meer kankersoorten.

‘Niet rommelen met je eigen afweer’
Hoe zit het met de kwaliteit van leven? Ook die ervaringen zijn positief. De mogelijke bijwerkingen die patiënten ervaren na het toedienen van chemotherapie, zijn met immunotherapie zelfs nog minder aanwezig. Wel zijn er andere, soms nog onbekende risico’s, benadrukt Bootsma. ‘Want let op: je kunt niet zomaar gaan rommelen met je eigen afweersysteem. In ons ziekenhuis is een immunotherapieteam opgericht, waardoor ervaring en kunde maximaal ingezet kunnen worden.’ Bootsma is trots dat Zuyderland tot de twaalf centra behoort die met het nieuwe geneesmiddel bij longkanker aan de slag mochten gaan. En dat enthousiasme is te proeven als patiënten met hem spreken. ‘Hier doen we het toch voor? We willen allemaal maar één ding: onze patiënten beter maken. En dit voelt echt als een nieuwe kans.’